Hierboven zie je een foto van vanmorgen in het atelier. Ik ben nog steeds druk met het altaar retabel voor Sinterklaas en op de ezel zie je het schilderij van de hel staan dat helemaal onderin het altaar retabel komt te zitten. Wat helaas weinig mensen weten is dat dit onlosmakelijk bij de vertelling van het oorspronkelijke Sinterklaasfeest hoort. Door de jaren heen is het verhaal op grond van eigen interpretatie, gebrek aan kennis en belangstelling voor de geschiedenis en door fantasie die bij de tijdsgeest hoort, steeds een beetje verder aangepast waardoor het helemaal van de kern verwijdert raakte en uit kon groeien tot een soort van kermis en carnaval in een bak los zand.

Om die redenen is het Sinterklaasfeest al lang niet meer wat het ooit was. Vandaag de dag kan het beter Zwarte Piet feest genoemd worden en omdat ik me daar gruwelijk aan kan ergeren heb ik destijds het plan opgevat om het verhaal nog een keer helemaal te vertellen zoals het ooit verteld werd. Het verhaal van hemel en hel, goed en kwaad. In olieverf op tien panelen.

Gisteren was ik in de gelegenheid om met vrienden uit IJzendijke helemaal naar Montfoort te reizen om daar een bijzondere veiling mee te maken van een grote verzameling spullen die met het Sinterklaasfeest te maken hebben. Mijn bijzondere belangstelling ging uit naar boeken. Ik zocht een boek, uit de goede tijd, waarin het juiste verhaal beschreven stond. Dan moet je terug gaan in de tijd en kom je uit in de periode van vóór 1950. En dat boek vond ik vrijwel direct in een vijftal grote dozen vol boeken over het Sinterklaasfeest.

Het stamt ergens uit de jaren ’40 – ’50 en ik las op de cover de tekst: ‘Bevattende: klassieke en moderne verhalen en verzen, alsmede raadgevingen, recepten, wijzen, leisen en al hetgeen men voor een richtige Sinterklaasviering dient te weten en daarna ook weer spoedig te vergeten.’

En dan de auteurs… Godfried Bomans, Annie M. G. Schmidt, Fiep Westendorp, etc. etc. Voorovergebogen over een doos vol boeken, met aan weerszijde driftig zoekende andere belangstellenden, gaat mijn hart meteen sneller kloppen. Het bestaan van dit boek kende ik niet. Als ik zo wat door de inhoud blader weet ik dat ik beet heb. ‘Zonder gedicht gaat het niet, paedagogische kanttekeningen, hoe richten we de avond thuis in, organisatie van kinderfeesten in groter verband, over het geven, over het maken van een tabberd en het schminken, de lekkernijen, surprises, Sinterklaas legenden, enige richtlijnen (van Godfried Bomans), etc. etc.

Maar ik vond nog meer boeken. Een belangrijke uit 1926 en een nog interessantere uit 1886! Mijn dag kan niet meer stuk. Voor een paar Euro ben ik de eigenaar.

Het Sinterklaasfeest was toen nog omgeven met een waas van geheimzinnigheid. De mythe stond nog bovenaan het verlanglijstje van elke vertolker. Handige knutselaars werden voorzien van nuttige informatie over hoe je, bijvoorbeeld, het beste een baard voor de Sint kon maken van vlas. Of hoe je een mijter van rood gekleurd karton kon maken en een ‘gouden staf’ kon maken van een plaatje triplex en een bezemsteel. Zo heb ik het Sinterklaasfeest ook beleefd. Ik stam van ná 1950 (1960 om precies te zijn) en toch heb ik van mijn ouders al deze wijsheden meegekregen.

In die tijd was het feest nog van het volk en niet van de televisie, de showmaster, de politicus, of de commercie. We gingen nog massaal naar de kerk en we wisten hoe de religie en het feest met elkaar verbonden waren. We wisten toen dus ook nog hoe het verhaal in elkaar zat en hoe het verteld moest worden. Na de jaren ’60 kwam er de klad in, omdat men ontdekte dat er geld mee verdiend kon worden, en begon het feest aan een opleving in populairiteit waarna het rond de jaren ’80 carnavaleske vormen aan begon te nemen. Je kunt dus wel stellen dat het feest, vandaag de dag, door eigen succes ten onder dreigt te gaan.

Een kavel met bakblikken, vormen voor chocolade Sinten en letters passen uitstekend in mijn keuken. Maar ik hield me in.

Tijdens de veiling zie ik tal van zaken voorbij komen die mijn belangstelling hebben. Met name alles van vóór 1950 is interessant. Omdat ik me had voorgenomen om me alleen op interessante literatuur te richten kon ik de verleiding weerstaan om niet met een volle bak naar huis terug te keren.

Mijn buit bestaat uit een stapeltje boeken en een glas met het oude logo van het SNG er op. Terugkijkend op deze dag  zie ik dat alle kwartjes op zijn plaats zijn gevallen. Wat ik dacht blijkt juist te zijn. Uit gesprekken met de vele bekenden uit ‘het wereldje’ merk ik op dat iedereen terug wil naar het oorspronkelijke feest met bovenaan het verlangen naar de terugkeer naar de huiskamer, de mythe, de saamhorigheid, de gezelligheid en de onbeschrijflijke atmosfeer die het Sinterklaasfeest hoort te hebben. Op dat punt zie ik dat het altaar retabel voor Sinterklaas volledig aan die wens gaat voldoen. ‘Niet het vele is goed, maar het goede is veel’.

Echt heel bijzonder is het niet. Gewoon leuk om tegen te komen. Voor de bouw van het altaar retabel voor Sinterklaas gebruik ik heel oude meubelstukken die ik aanpas om te kunnen gebruiken in de bouw van het retabel. Hierdoor krijgt het bouwwerk direct een historische uitstraling die ik zo belangrijk vind. In een monumentale tafel die ik hiervoor aanschafte via de Zeeuwsche kringloopbeurs te Sint Jansteen trof ik een klein opgevouwen papiertje aan om een verbinding passend te kunnen maken. Het is een heel oud stukje papier van een advertentie van een meubelzaak aan de Place Clichy te Parijs.

Dat is zo’n beetje het belangrijkste uitgangscentrum van de stad waar belangrijke straten als Boulevard de Clichy en de Boulevard des Batignolles op uitlopen. Vlak bij Moulin Rouge (aan de Boulevard de Clichy) en tal van andere beroemde gelegenheden, waar destijds ook beroemdheden als Vincent van Goch, Picasso, Degas (die er woonde), etc. te vinden waren. Op nummer 6 woonde de schilder Degas; hij overleed hier in 1917 op 83-jarige leeftijd in een appartement op de 5e etage. Op nummer 11 woonde de voormalige minister van buitenlandse zaken Théophile Delcassé, die z’n huis aan veel artiesten verhuurde, waaronder Picasso in 1909. Op nummer 35 bevindt zich het théâtre de Dix-Heures. Op nummer 42 bevond zich voorheen het Café du Tambourin waar Vincent van Gogh in 1887 een tentoonstelling hield, overigens zonder enig succes. Op nummer 64 het cabaret Les trois Baudets, in 2010 heropend als cultureel centrum. Op nummer 68 heropende het café Le Chat Noir nadat het vanaf de naastgelegen boulevard de Rochechouart verhuisd was. Op nummer 72 het Musée de l’érotisme. En op nummer 82 staat sinds 1889 de nummer 1 attractie van de buurt, de Moulin Rouge (bron Wikipedia en opgezocht door Ineke). Dit meubelstuk zou dus uit die beroemde Place Clichy kunnen komen. Zeker is dat natuurlijk niet, maar het kan.

De advertentie zal van rond 1900 zijn geweest. In die tijd moet een meubelmaker het papiertje gescheurd en gevouwen hebben om het in die (wat te ruime) verbinding te leggen zodat alles weer netjes strak aansloot. Mijn gedachten stromen dan gelijk weg richting een van mijn favoriete striptekenaars Jacques Tardi, die deze plek veel getekend heeft voor zijn boeken over Isabelle Avondrood (Isabelle Blanc Sec).

Zomaar een leuke vondst, dus.

Vanmorgen ben ik naar Frans Brouwers gereden. Die woont in IJzendijke. Een van die prachtige Zeeuws Vlaamse plaatsjes waar ik regelmatig te vinden ben. We gingen op pad met een missie. Het vinden van het verloren hoefijzer van het paard van Sinterklaas.

Dat hoefijzer was het paard verloren toen ik foto’s van de Sint maakte voor het altaar retabel voor Sinterklaas, wat ik nu aan het maken ben. Dat was ergens in November van het vorig jaar (zie foto hierboven). We wisten ongeveer waar we moesten gaan zoeken en ik had, voor de zekerheid, mijn metaaldetector meegenomen en een schep, want hoewel het ijzer aan de oppervlakte moet liggen kan het ook al een beetje in de grond zitten. Er hoeft maar een trekker overheen te rijden en dan vind je het al niet meer.

Maar eenmaal ter plekke in de polder vonden we vooral blikjes en granaatscherven. Hier is in de oorlog enorm gevochten en dat hebben we gemerkt. Hele lange stukken hebben we lopen zoeken in de bermen. Zonder resultaat. Uiteindelijk kwamen we uit bij het pad waar we de Sint uit de mist zagen opdoemen. Dat was het laatste stukje wat we konden onderzoeken. Alle hoop was nu gevestigd op dat stuk.

En dan ineens een goed signaal. Terwijl ik mijn schep in de grond zet zag ik hem al omhoog komen.

We staan op hetzelfde pad als dat van de foto met een aanstormende Sinterklaas in de mist. Het hoefijzer lag in de berm achter ons. Op nog geen 300 meter van de plek waar ik toen de foto maakte van de Sint in de mist.

Een kreet van euforie en dan kun je zeggen dat de missie geslaagd is. Het hoefijzer komt straks op de een of andere wijze in het altaar retabel voor Sinterklaas te zitten. Nu eerst het ding voorzichtig schoon maken en prepareren.

Het is een mooi object met de hoefnagels er nog in. Het komt straks als een echt relikwie in een mooi, passend, vitrinekastje te zitten.

Het was een leuk avontuur, dat bijna op een mislukking was uitgelopen. We hadden de moed, na een paar uur zoeken, al bijna opgegeven. Maar met het mooie weer, de zalige omgeving en de hoop het toch te vinden lukte het om het ding op te graven.

Een van de drie wonderen van Sint Nicolaas is dat van de klomp vol goudstukken. We kennen allemaal wel de legende waar het zetten van de schoen voor de kachel nog aan herinnert. Dit is een van de drie schilderijen die onder het drieluik in het altaarretabel voor Sinterklaas komt te zitten.

Leuk om te vermelden is dat de klomp mijn klomp is en de kachel staat in mijn huiskamer. Je voelt je ineens schatrijk met zo’n klomp, maar de goudstukken zijn van chocolade met wat goud,- en zilverpapier er omheen. En zo heb ik het dan ook geschilderd.

Een hoop gepiel, maar daar hou ik van. De laatste details heb ik zitten schilderen met het loepbrilletje. Vandaag heb ik er de laatste hand aan gelegd. De kleuren zijn wat ingeschoten, maar dat komt straks helemaal weer goed met een (retouche) vernislaag die ik aan kan brengen als het werk(je) helemaal droog is.

In het atelier werk ik rustig door aan het werk voor het altaarretabel voor Sinterklaas. Op dit moment ben ik de klomp met goudstukken aan het schilderen die voor de (brandende) kachel staat. Het betreft hier een van de drie wonderen die ik schilder voor dit monument.

De kachel zelf staat inmiddels ook weer aan. Na een periode van ronduit zomers weer is het nu weer koud. Het weer is totaal omgeslagen. Van windstil zomerweer naar waaierig herfstweer. Ik neem het schilderijtje even mee naar binnen om de exacte kleur van de gloed van het vuur achter de ruitjes naar de waarneming te schilderen. Dat is altijd beter dan iets van een foto schilderen.

De poes wil juist naar buiten. Niet door het voor haar aangelegde poezenluikje, maar door de deur. Om haar zin te krijgen gaat ze hard zitten mauwen. Eenmaal buiten wil ze weer naar binnen, enzovoort. Ik doe nog eens een poging om haar door het poezenluikje naar binnen te lokken met een poezensnoepje, maar madam vertikt het om aan dit plan mee te werken.

Het was best een klus. Van drie foto’s die ik voor dit schilderij gebruikte moest ik één logisch geheel zien te maken. En dat bleek minder makkelijk dan ik had voorzien. Dit schilderij op paneel komt bovenin het atlaarretabel te zitten voor Sinterklaas.

Vorig jaar November had ik een mooie ontmoeting met hem in de mistige polders rond IJzendijke. Hij was speciaal voor dit schilderij uitgerukt zodat ik hem goed kon fotograferen voor dit werk. Dat was best een bijzonder moment. In vol galop kwam hij aangereden. Eerst kon ik hem alleen maar horen. Door de dichte mist kon ik hem niet zien. Ik denk dat hij dat met opzet gedaan had om deze ontmoeting een magisch tintje te geven. Hij kwam, als het ware, uit het niet naar de bewoonde wereld. Hij was in het land, dus het kon, en daar maakte ik dankbaar gebruik van.

Met die foto’s die ik toen maakte kon ik later in het atelier heel precies alle details schilderen. Met zo’n loep-brilleke. De Sint door de hemel is een belangrijk werk in dit retabel omdat hierin het verhaal van hemel en hel verteld gaat worden. Dit is een heel belangrijk element in het hele Sinterklaas-verhaal waar de laatste jaren weinig aandacht meer voor was. Maar hier is het allemaal ooit om begonnen.

Het atelier is weer schilderatelier. Afgelopen Zaterdag heb ik de laatste zaag, en schuur werkzaamheden verricht, Zondag heb ik alles zo goed mogelijk opgeruimd en afgestoft en vanmorgen heb ik even alle ramen en deuren open gezet om de laatste restjes stof het atelier uit te laten waaien zodat ik weer kan gaan schilderen.

Als ik dan door de ramen van mijn atelierdeuren kijk zie ik Milo al rondlopen tussen de kippen aan de overkant. Helaas op de foto niet goed te zien. Maar dit is mijn uitzicht vanuit het atelier.

Binnen wordt de ruimte steeds verder beperkt door de onderdelen van het altaar retabel voor Sinterklaas. Nieuwe paneeltjes (voor de wonderen) liggen al klaar en op de ezel staat het werk met de Sint door de hemel. Daar ga ik vandaag weer aan verder werken. Het houtatelier is tijdelijk gesloten. Het is altijd schipperen met mijn bezigheden. Als ik aan het zagen en aan het schuren ben moet al het schilderwerk het atelier uit om te voorkomen dat er stof op terecht komt.

Die staan nu veilig in mijn huiskamer. Zo kan ik er ‘s-avonds van genieten als ik de dag afsluit met een pintje.

Om zo’n monumentaal ding als een altaar retabel te kunnen maken heb je spullen nodig. Een echte houtwerkplaats wilde ik eigenlijk niet hebben, maar ongemerkt groeide het toch uit naar iets vergelijkbaars. Zo kon ik vandaag mooi het hout voor het ‘wonderen deel’ van het retabel mooi op dikte schaven met de vlak en van diktebank die ik ooit eens heb aangeschaft voor dit werk. Ik gebruik het machien niet vaak, maar vandaag had ik hem keihard nodig. De oude planken zijn in geen enkel opzicht recht. Bovendien waren de planken net iets te dik. Dan ben je dolblij met zo’n semi-professioneel machientje wat een ontzettende klereherrie maakt, maar wel een prachtig resultaat geeft.

Zo kan ik alles mooi op de gewenste dikte maken en mooi afvlakken. Dit machientje schaaft alles zo glad als een spiegel. Je hoeft het nauwelijks na te schuren. De planken die ik hiervoor gebruik komen van de Sint Nicolaaskerk te Heythuysen waar het altaar retabel komt te staan. Dat maakt het extra leuk. Hout wat al eerder in de kerk verwerkt heeft gezeten keert in een nieuwe vorm in de kerk terug.

Ik maak nieuwe onderdelen en ik pas oude onderdelen aan. Het heeft wel iets weg van een restauratie project. Maar alles is nieuw. Alles zit perfect pas met deuvels en lijm in elkaar. Het hout is bijna goed op kleur en alles begint nu toch echt ergens op te lijken.

En aan het eind van deze werkdag staat er ineens een monumentaal bouwwerk in mijn atelier. Nog verre van voltooid, maar als ik dit deel van het retabel zie staan en ik weet dat alles qua afmeting klopt ben ik best een beetje trots. Als kunstenmaker heb ik nu iets wat echt op mijn leest is geschoeid. Een klassiek, monumentaal, kunstwerk dat bestaat uit 10 schilderijen en wat niet ergens achter een voordeur van een kunstverzamelaar verdwijnt, maar in een publiekelijk toegankelijke ruimte komt te staan. Voor iedereen zichtbaar. 10 schilderijen die samen het verhaal vertellen van de Heilige Nicolaas en de viering van het, naar hem genoemde, Sinterklaasfeest. Primair bedoeld voor de kindjes, maar secundair natuurlijk ook bedoeld om dit verhaal voor eens en altijd goed te vertellen in beeld.