Het is een enorme technische en artistieke puzzel, maar langzaam maar zeker begint er echt iets te ontstaan. Ik ben nu al twee dagen in de weer met hout om het monumentale altaar retabel voor Sinterklaas vorm te geven en op te bouwen.

Alle onderdelen worden uiteen genomen, op maat gemaakt en weer in elkaar gestoken. Alles moet perfect passen en op elkaar aansluiten. En dat is een grotere klus dan je misschien zou denken.

Tussen de bedrijven door is er bij mij een leuk klein katje aan komen lopen. Na wat navraag blijkt het een zwervertje te zijn die bij mij tegenover is gedumpt, ergens begin maart, dus nog vóór de corona crisis, en dat beestje heeft nu mijn imperium ontdekt en vooral de poezensnoepjes, brokjes, aandacht en gezelligheid.

Ik heb nog geen idee of het een poes of een katertje is, maar we hebben al een naam voor hem verzonnen. Voorlopig heet hij Milo. Maar als blijkt dat het een poes is plakken we er gewoon een ‘u’ achter en wordt het Milou.

Hij/zij heeft de weg naar binnen al gevonden en lag laatst al zalig hard te spinnen voor de Rayburn (The most expensive catwarmer).

Het altaar retabel (voor Sinterklaas) heeft al zo’n beetje een vaste vorm op papier, maar de vraag is altijd hoe dat uitpakt in de realiteit. Daarvoor ben ik nu aan het puzzelen. Het werd tijd om daar even wat meer aandacht aan te schenken dan aan schilderen omdat ik straks de drie wonderen van de Sint ga schilderen die onder het drieluik komen te zitten. Dan moet ik exact weten hoe groot die panelen worden.

De Sint had natuurlijk meer dan drie wonderen op zijn naam staan, maar deze zijn er uitgepikt omdat ze zo bekend zijn. De drie kinderen in de pekelton, de redding van drenkelingen op zee (Sint Nicolaas is ook de patroonheilige voor zeelieden) en de klomp met goudstukken voor de kachel. Op tekening is dat wel duidelijk, maar nu moet dat ook in het echt goed kloppen. Dat is een technisch hoofdstuk waar veel tijd en werk in gaat zitten om het 100% naar mijn zin te krijgen.

Ik gebruik hiervoor bestaande lijsten en ornamenten van, bijvoorbeeld, oude kasten, die geheel op maat gemaakt moeten worden om te passen in het plan. Dat geeft het geheel de gewenste doorleefde uitstraling. Alsof het al honderden jaren oud is. In de loop der jaren heb ik een voorraadje oude ornamenten en onderdelen verzameld die hiervoor gebruikt kunnen worden. Wat ontbreekt kan ik zelf maken in mijn houtwerkplaats waar ik de beschikking heb over een vlak en van diktebank, een draaibank en tal van andere machines en apparaten om het geheel echt goed samen te kunnen stellen. Het is altijd wel een hele puzzel. Ook moeten alle onderdelen van oude waslagen ontdaan worden en opnieuw in de juiste (kleur)was gezet worden om het tot één geheel te krijgen. Dat is een enorme klus, maar ontzettend leuk om te doen.

Alle onderdelen worden uiteen genomen om alles goed aan te kunnen passen en te behandelen tot blank hout zodat daar later de juiste kleur-was overheen gewreven kan worden.

Het begint al een aardige verzameling te worden. Het vierde schilderij voor het altaar retabel voor Sinterklaas staat op de ezel en links daarvan zie je de reeds voltooide werken. Het schilderij waar ik nu aan werk komt helemaal bovenin te zitten. Het stelt de Sint voor die op zijn paard door de hemel draaft.

De prille ochtendzon werpt een koel blauw licht in mijn atelier, waar de (gas)kachel op een wat hogere stand staat om het er een beetje warm te krijgen. Het corona virus houdt de gemoederen bezig en ik neem er op enige afstand kennis van. Veel merk ik er niet van, want ik ben er aan gewend om thuis te werken en ik ga nu hooguit buiten de deur om een noodzakelijke boodschap te doen. Uitjes, bezoekjes en zomaar ergens langs gaan is er nu niet bij. Ik heb mijn handen vol aan mijn moestuin en het atelier, dus ik vermaak me wel. Maar mijn gedachten zijn wel bij al die mensen die getroffen worden door dit ellendige virus.

Het drieluik, dat deel uitmaakt van het gehele altaar retabel voor Sinterklaas, is bijna klaar. Het derde schilderij,’Sint over de daken’, moet nog wat verder afgewerkt worden op kleine details en dan zijn de drie werken voor het component ’theater’ klaar. Dit deel van het retabel gaat over de feitelijke Sinterklaas viering. Een oeroud stukje volkstoneel met een mooi sprookjesachtig karakter. Dit deel zit het grootste deel van het jaar dichtgeklapt in het retabel. Pas als de Sint in het land is gaat het open en wordt het meer het domein van de kinderen. Achterop de panelen met de stoomboot en de Sint over de daken komt dan een schilderij over de processie te Bari.

Hoewel we hier in Hoek niet veel merken van het corona virus zijn we er wel van bewust en houden we rekening met alles waar we rekening mee moeten houden. Voor mij veranderde er niet zo veel. Ik ben er aan gewend om thuis te werken in het atelier en ik doe hooguit wat boodschappen bij onze dorpssuper. Maar die maatregelen hebben wel gevolgen voor exposities en natuurlijk het lanceren van de crowdfunding campagne voor het boekje. Dat wordt naar alle waarschijnlijkheid over deze periode heen getild. Dus maak ik maar weer eens lange dagen in het atelier en de moestuin. Moet ook gebeuren.

De laatste tijd ben ik nogal druk met een aantal dingen. Om te beginnen ben ik nog steeds aan het werk aan het altaar retabel voor Sinterklaas. Dat is een klus die t/m Oktober van dit jaar door zal gaan. Gisteren heb ik het linker paneel van het drieluik voltooid. de stoomboot op volle zee. Vandaag begin ik aan de voorbereidingen van het rechter paneel. Daar komt de Sint die over de daken gaat op te staan. Dat is nog een hele uitzoekerij waar ik ook nog foto’s voor moet maken en een stevige studie van geschikte daken en schoorstenen in de sneeuw.

Gisteren heb ik dus de laatste hand gelegd aan het linker paneel met de stoomboot. Dat is een best stevig geschilderd paneel geworden met veel detaillering op de boot zelf. Zo’n combinatie van werken in stevige toetsen en fijnschilderwerk vind ik prachtig. Voor die kleine details heb ik tegenwoordig een loep-brilletje. Net als dat van een diamantair. En zo voel ik me ook een beetje. Het is een juweel van een schilderijtje geworden. Op zich vrij klein van formaat voor mijn doen, maar dat heeft alles te maken met het totale formaat van het retabel. Dat wordt 3.5 M. hoog en 2.10 M. breed.

Intussen ben ik ook druk met het opzetten van een crowdfunding campagne, via Kickstart Voor de Kunst, voor de druk van het boekje over de drieling van Terhole. Dat moet in Mei uitkomen en daar moet nog heel veel voor gebeuren.

Daar moet eerst nog een heel leerzaam proces voor doorlopen worden om de actie ook echt succesvol te maken. De eigen pagina is al opgezet en moet nu afgemaakt worden.

Daarvoor komt straks ook nog een flyer die ik ook al aan het ontwerpen ben en ik ben bezig met het maken van een filmpje voor op de site van Voor de Kunst. Al met al kom ik tijd te kort, maar het is wel superleuk om dit allemaal mee te maken.

Het altaar retabel voor Sinterklaas is nog verre van voltooid, maar ik kan wel een beetje wat laten zien. Ik werk nu aan het middenpaneel van het drieluik dat in het retabel verwerkt zit over de viering van het Sinterklaasfeest. In dit geval de Sint die de kinderen ontvangt in de kerk.

Gisteren had ik de eer om pastoor Marcus Vankan (van de Sint Nicolaaskerk te Heythuysen waar dit werk komt te staan) en Fred Niessen (de Sint op het schilderij) in het atelier te mogen ontvangen om hen iets van de start van alle werkzaamheden te laten zien. Dat werd een heel leuke middag vol verhalen en gedeelde interesses.

Het is nog maar de start van een grote klus, maar je kunt gelukkig al wat zien. Ik heb het werk verdeeld in een schema dat stap voor stap naar het eindresultaat toegaat dat medio Oktober klaar moet zijn om het te kunnen plaatsen in de kerk die ik nu aan het schilderen ben.

Op de bovenste foto zie je hoe het schilderij in de omlijsting komt te zitten van het drieluik. De zijpanelen van het drieluik ga ik vervolgens maken. Dit deel wordt opengeklapt als de Sint in het land is. Als het gesloten wordt zie je een prachtige processie te Bari (waar Sint Nicolaas begraven ligt). Onlangs was de Paus daar nog op bezoek.

De Paus bezoekt het graf van de Heilige Nicolaas te Bari. Foto: via Pastoor Marcus Vankan

Dit geeft mijn werk wat extra betekenis. Bari is zo’n magische plek op aarde die ik beslist nog eens wil bezoeken op het moment dat de processie daar plaats vindt. Het is daar dan één groot spektakel van kunst, cultuur en geschiedenis op z’n Italiaans. Nicolaas van Myra is de beschermheilige van de stad en dat wordt dan uitgebreid gevierd. Ergens in Mei, als ik me niet vergis.

Terwijl het hier voor de afwisseling weer eens flink stormt zag ik net dat de Paus vandaag het graf van de Heilige Nicolaas te Bari heeft bezocht. In het atelier werk ik nog steeds verder aan het middenpaneel van het drieluik met de Sint in de kerk (te Heythuysen) met een hele kluit kinderen om hem heen. Het is veel werk. Heel arbeidsintensief en ik maak veel atelieruren op dit moment. Maar het werk nadert wel een eindstadium.

In dat geval lig ik redelijk op schema. Nog 9 schilderijen te gaan. Groot en klein. En natuurlijk de verdere bouw van het complete retabel.

Naast het schilderen van het middenpaneel van het altaar retabel voor Sinterklaas ben ik ook bezig met wat voorbereidend werk voor het retabel zelf. Vandaag heb ik de belangrijkste delen die er zijn op de vloer uitgelegd om het hele geheel op te kunnen meten. Het wordt 310 cm. hoog en 210 cm. breed. Dat is de maat zoals het er nu uitziet. Maar het kan zo zijn dat het monument nog wat hoger wordt omdat ik wat meer ruimte wil hebben voor de brievenbus en de schilderijen die onder het drieluik komen te zitten.

Voor de brievenbus had ik vandaag een klusje in petto. Er moet een profielrandje geschaafd worden aan de kopse kant van een vers op maat gezaagde eikenhouten dekplaat die bovenop de brievenbus komt te zitten. Daarvoor heb ik een geschikt schaafje dat eerst geslepen moest worden om die (lastige) kopse kant mooi strak en zonder rafels te kunnen schaven. Het slijpen van zo’n rond schaafmesje gebeurt met de hand en dat is en heel secuur klusje. Maar dan heb je ook een echt vlijmscherp schaafje waarmee voorkomen kan worden dat er rafels ontstaan.

En dat ging prima. Ik werk liever met zo’n oud, goed beheersbaar, schaafje dan met een freestafel. Hiermee kun je heel rustig en beheerst schaven en alles goed in de gaten houden. Heel ouderwets, maar wel zo plezierig. En het maakt geen lawaai.

Vervolgens komt het passen om te zien of ik alles goed gedaan en juist opgemeten heb. Dat blijkt op de tiende millimeter te kloppen.

Alles klopt en past perfect. Het is nu een kwestie van lijmen, spijkeren en aanklemmen met lijmtangen.

Hierboven zie je het eindresultaat. Door gebruik te maken van oude kastonderdelen blijft de doorleefde uitstraling behouden en geeft dat straks een overtuigend gedateerd resultaat. Alsof het monument al 200 jaar oud is. Het vers geschaafde deel wordt straks nog mooi op kleur gemaakt zodat je niet kunt zien dat dit deel in 2020 geschaafd is. En dan weer verder met schilderen. Het maken van de gleuf voor de brievenbus komt later.

In het atelier ben ik al weer wat verder opgeschoten met het midden-paneel van het drieluik dat in het altaar retabel voor Sinterklaas komt te zitten. Je ziet de Sint in de (Sint Nicolaas) kerk zitten omgeven door een hele kluit kinderen. Al die gezichtjes hebben een zo specifieke uitdrukking die hoort bij de beleving van een kind op zo’n moment. Dat dit een enorme klus is hoef ik waarschijnlijk niemand uit te leggen. Ik ben er al een tijdje mee bezig en nu begint het al een beetje ergens op te lijken. Pas als ik het echt goed toonbaar vind zal ik een foto van het werk zelf maken.

Het is een van de moeilijkste en meest arbeidsintensieve delen van dit hele retabel. Daarom ben ik met dit werk als eerste begonnen. In totaal komen er 10 schilderijen in te zitten. Medio Oktober moet het werk zover klaar zijn dat het in de kerk geïnstalleerd kan worden. In de tussenliggende tijd zal ik mijn handen er aan vol hebben.