Voor het schilderij ‘Venus van Wolford’ moest er nog een klein beeldje gebakken worden. Liever gezegd, drie beeldjes. Het is een door mij gemaakte replica van het beroemde Venus von Willendorf beeldje dat in 1904 ontdekt werd te Willendorf (Oostenrijk). Zie ook: De Venus van Zwingelspaan.

Om dat geheel in stijl tot de wereld te laten komen bedacht ik een plan om het beeldje in een primitieve veldoven te gaan bakken ergens op het land. Het nadeel van dit bakproces is dat het enorm gaat roken. En om te voorkomen dat ik dan bezoek zou krijgen van vier of vijf grote brandweerwagens moest er een plek, goed ver, achteraf gezocht worden. Die plek diende zich eigenlijk vanzelf aan. Collega Tine van der Zee (keramiek) had die ruimte. Meer dan dat zelfs. En zo ging ik op een goede dag met drie beeldjes naar Zwingelspaan om ze daar te gaan bakken op het veld. Een pracht van een boomgaard, in dit geval.

Tine leeft, woont en werkt in een omgeving die ik zo met haar zou willen ruilen. Vlak bij onze stookplaats bevindt zich de ideale overkapping, midden tussen de fruit en notenbomen, waar we, super-relaxed, het hele bakproces konden volgen.

Om te beginnen maakte ik een vierkant stuk grasland kaal. De uitgespitte plaggen van gras leg ik apart, want die heb ik later nodig om de ‘belt’ af te dekken.

Acht vuurvaste bakstenen worden in de lijn van de windrichting neergelegd om de vulkanische belt van zuurstof te voorzien. Via die tunnel wordt de belt ook aangestoken. Bovenop de stenen wordt een tak gelegd die als nok van de tunnel zal gaan dienen en exact in het midden zet ik een houten stammetje waar de drie Venus beeldjes tegenaan gezet worden.

De drie beeldjes zijn hol. De opening van die holte moet naar beneden gericht staan en zo kon ik de drie dikke dames in een kringetje neerzetten. Het begin van een echte ‘Witte Wyvenbelt’.

Vervolgens maakte ik de tunnel en strooide ik voldoende zaagsel over de beeldjes. Dit is de kern van de belt waar het straks het heetst wordt. Het zaagsel zorgt ervoor dat de temperatuur niet meteen heel hoog oploopt in dat deel. Want zo’n veldoven wordt meteen bijzonder heet. Eigenlijk had ik dit deel nog even af moeten dekken met gedroogde koeienflaters, maar alle koeien uit de omgeving waren op vakantie, lijkt wel.

Dan is het een kwestie van zorgvuldig stapelen van brandhout. Hout waar ooit de lekkerste peren aan groeiden, maar dat terzijde.

Dan komen de plaggen aan de beurt. Alle uitgespitte plaggen komen met de graskant in de richting van het vuur te liggen. Dit veroorzaakt straks een enorme rookontwikkeling. Maar dat hoort er nu eenmaal bij.

In het onderstaande time-lapse filmpje kun je zien hoe de belt ontstoken werd. Hij brandde niet gelijk, maar na wat extra aandacht ging de vlam er definitief in.

De belt wordt nu een kleine vulkaan. De temperatuur loop snel, zeer hoog, op. Dat zorgt ervoor dat al het hout ongeveer tegelijk ontbrandt.

De belt brandt. Bovenin is de belt nog open om het vuur snel te laten ontbranden. In de belt loopt nu de temperatuur razendsnel op naar zo’n 1000 ºC. Ik hoop nu maar dat het zaagsel, rondom de beeldjes, de temperende werking heeft die nodig is om in die fase de beeldjes niet meteen te laten barsten.

Als de vlammen uit de bovenkant van de belt slaan is dat een teken dat deze goed brandt. Dan kan de laatste plag erop gelegd worden om de belt af te dichten waarna deze de temperatuur nog sneller laat stijgen. De tunnel zorgt voor aanvoer van verse lucht en binnen in de belt is het dan één groot hellevuur.

Na een uurtje stoken begint de belt in te zakken en moet je open gekomen gaten afdichten met nieuwe plaggen. Dan is pas goed te zien, en te voelen, hoe heet het daarbinnen is.

We zijn zo rond vier uur in de middag begonnen met stoken. Tegen acht uur ‘s-avonds was de belt al aardig ingezakt en werden er nog wat laatste plaggen op gelegd om het vuur zo lang mogelijk heet te houden. De plaggen dienen nu ter isolatie en houden de temperatuur zo lang mogelijk vast. Ook zorgen de plaggen ervoor dat de temperatuur langzaam daalt. De volgende ochtend zien we het resultaat.

Het is buitengewoon spannend. Hebben de beeldjes het overleefd? Als ik één heel beeldje heb ben ik al zeer tevreden. Als alles in scherven ligt moet ik een B-plan uit gaan voeren. En dat houdt in dat ik iets moet gaan doen met de scherven.

Als we de volgende dag aankomen zien we dit zie foto hierboven). De veldoven is volledig ingezakt en het is er nog steeds gloeiend heet. Als fervent haardstoker had ik een hoopje wit-grijze as verwacht, maar in de belt zit vooral veel houtskool en het is er echt nog steeds loeiheet.

Als ik er met een stokje in de belt ga roeren begint het stokje te smeulen en vat het zelfs vlam. Het eertse wat ik in de as en houtskool massa tegenkom is de lakzegel van klei. Het ding is perfect gebakken en dat beloofd veel goeds. In de sensatie vergeet ik foto’s te nemen maar gelukkig is Tine nuchter genoeg om foto’s met haar mobieltje te maken.

Een voor een komen nu ook de beeldjes in zicht. De eerste die ik boven de asmassa uithaal is de grootste. Die lijkt geheel perfect, maar later zou blijken dat daar toch een klein scherfje afgebarsten is. De tweede heeft een wat grotere beschadiging, maar is verder ook mooi in tact. De derde, het kleinste beeldje wat ik het mooiste vond, is zwaar beschadigd.

We hebben nu twee vrij intacte beeldjes en het plan om er een in Zwingelspaan achter te laten is al snel geboren. De goden hebben bepaald dat de grootste Venus van Zwingelspaan mee zal reizen met de kunsten. De ander zal een mooie bestemming krijgen en we denken al te weten waar dat zal zijn.

Zo, zie foto hierboven, kwamen de beeldjes uit de belt. Ze hebben dat prachtige patien van prehistorisch grijs aardewerk, wat ik zo mooi vind. Mijn dag kan al niet meer stuk.

Ik zoek zo veel mogelijk scherven bij elkaar en dan kunnen we, bij de heerlijke overkapping met uitzicht op het ons omringende platte land, vaststellen dat we twee beeldjes goed kunnen herstellen. Het grootste en minst beschadigde beeldje zal het beeldje worden dat bij ket schilderij (Venus van Wolford) zal worden geëxposeerd en het tweede beeldje zal in Zwingelspaan blijven, als Venus van Zwingelspaan.

Onder de overkapping van Tine staat een klein kapelleke. En daar past het middelste beeldje perfect in. Alsof het er voor ontworpen is. En dat is dus de behuizing voor de Venus van Zwingelspaan die in Zwingelspaan blijft.

Met wat lijm, speciaal voor gebarsten keramiek, worden de beschadigingen hersteld. We hebben nu een hoop geleerd in korte tijd. We gingen er vanuit dat we een redelijke kans van slagen hadden om een paar beeldjes te bakken in een prehistorische veldoven. In die opzet zijn we dus geslaagd. Ik hield er al rekening mee dat de beeldjes zouden barsten. Als ik er dan één overhield dan was ik al dik tevreden. Dat zou dan het beeldje zijn dat door de goden was uitgekozen om uit het vuur te verreizen en dat beeldje zou dan het beeldje van de Venus van Zwingelspaan worden dat samen met het schilderij tentoongesteld zou worden. We wisten dat een veldoven flink zou gaan roken. Maar dat er zoveel rook vanaf zou komen verraste ons. Mensen in de omgeving hadden kunnen denken dat er echt brand was uitgebroken en dat had voor het nodige theater kunnen zorgen met brandweer en politie.

En dan stuurt Tine mij de bovenstaande foto als ik thuis lekker zit te genieten van mijn avonturen. Twee agenten bij het kapelleke. Amai…

Het verhaal blijkt gelukkig anders in elkaar te steken. De dienders kwamen zomaar even langs om een praatje te maken en konden meteen kennis nemen van onze artistieke activiteiten. En natuurlijk van onze mysterieuze Venus van Zwingelspaan in haar kapelleke.

Al met al is het dus een zeer geslaagde onderneming geworden. In het hieronder staande filmpje kun je het hele verhaal nog eens terugzien in beeld en geluid.

In de film heb ik alleen één foutje gemaakt. De Venus van Willendorf is niet in 1904 gevonden maar in 1908. Op 7 Augustus 1908, om precies te zijn.

De vondst werd gedaan door Josef Szombathy. Zie foto hierboven. Meer info hierover vind je op Wikipedia